تعیین ارتباط سبک های رهبری و کارآمدی مربیان تیم های ملی دراگون بوت اعزامی به بازیهای آسیایی ۲۰۱۰ گوانگجو

افسانه رحیم پور

کارشناس ارشد تربیت بدنی، دانشگاه تهران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تعیین ارتباط سبک رهبری و کارآمدی مربیان تیم های ملی دراگون بوت از دیدگاه ورزشکاران بود. ۴۸ ورزشکار، پرسشنامه مقیاس رهبری در ورزش (LSS) و مقیاس کارآمدی مربیگری (CES) را تکمیل کردند (N=n). پایایی پرسشنامه ها با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ به ترتیب ۰٫۷۹ و ۰٫۸۹ بدست آمد. نتایج نشان داد ۶۶ درصد ورزشکاران ۲۰ تا ۲۵ ساله بوده و ۴۹ درصد آنها ۳ تا ۴ سال سابقه حضور در تیم ملی داشتند. نتایج آزمون همبستگی پیرسون در سطح P≤۰٫۰۵ نشان داد بین کارآمدی مربیگری و سبک های رهبری آموزش و تمرین، دموکراتیک و حمایت اجتماعی، همبستگی معناداری وجود داشته و بین کارآمدی مربیگری و سبک های رهبری آمرانه و بازخورد مثبت رابطه معنا داری مشاهده نشد. تاثیر سبک رهبری و رفتار مربیان بر کارآمدی مربیان و موفقیت تیم های ورزشی، اهمیت استفاده مربیان از سبک رهبری مناسب را بیش از پیش نمایان می سازد.

مقدمه

مربیان محور اصلی و رکن مهم تیم های ورزشی هستند. در بین سه عامل ورزشکار، مربی و تماشاگر، مربی در رهبری تیم به عنوان یک سازمان دهنده ی قوی و زیر بنای هر پیشرفت مطرح است. بدون تردید تجربیات گذشته نشان داده است که مربیگری رشته ای متفاوت از سایر حوزه هاست و در آن طیف وسیعی از مهارت ها مورد نیاز است.

مربیگری حرفه ای است که به ورزشکاران کمک می کند تا ابعاد جسمی و روحی و روانی و توانایی های فردی و اجتماعی شان را در حد بالای استعداد های خود توسعه دهند. یک مربی کارا باید مهارت و دانش فوق العاده ای داشته باشد تا بتواند ورزشکاران ماهری پرورش دهد (۶).

امروزه اهميت جايگاه و نقش مربیان در موفقیت یا عدم موفقیت تیم های ورزشی بر كسي پوشيده نيست. این جایگاه و اهمیت در زمانی که صحبت از بازی های ملی و وجهه و اعتبار بین المللی است، مضاعف است (۲).

در خصوص مربی و مربیگری، ویژگی­ها و خصوصیات متعددی برای یک مربی کارآمد و اثربخش مطرح است. تحقیقاتی که در زمینه جنبه­های مختلف مربیگری انجام شده­اند، هر کدام به نوعی یک یا تعدادی از ویژگی­ها را برای احراز پست مربیگری مهم می­دانند. در همین مورد گاندی[۱] (۱۹۹۸) ویژگی­های یک مربی موفق و کارآمد را، گوش دادن، رهبری کردن، معلم بودن، هدایت­کردن، مشاور بودن و الگو بودن می داند (۱۳).

مربیان به عنوان یکی از ارکان اساسی شکل گیری و پیشرفت هر تیمی مورد توجه بوده اند و از نقش مهم آنها در عملکرد بازیکنان نمی توان چشم پوشی کرد. بر اساس مطالعات انجام شده، شخصیت و سبک رهبری و رفتاری مربیان، با عملکرد، انگیزش و میزان رضایت ارتباط دارد(۸).

پژوهش در مورد مدل مفهومی کارآمدی مربیگری در طول سالهای گذشته رشد فزاینده ای داشته است (۱۴). افزایش علاقه به ارتباطات بین رفتارها و اعتقادات مربی و ورزشکار و نتایج تیم منجر شد تا فلتز[۲]و همکاران در سال ۱۹۹۹ مدل مفهومی در مورد کارآمدی مربیگری و مقیاس کارآمدی مربیگری را توسعه دهند(۱۹).

به منظور یادگیری، توسعه و رشد ورزشکاران، از مربیان انتظار می رود که دستورالعمل های شایسته ای برای مهارت های حرکتی خاص توسعه داده و ارائه کنند. در حوزه روانشناسانه، از یک مربی انتظار می رود که مهارت های انگیزشی موثر را نشان داده و رقابت ها و تمرینات را به گونه ای هدایت کند که رشد عاطفی/ اجتماعی را افزایش داده و روحیه ورزشکاری و جوامردی را در ورزشکاران ترویج کند. در حوزه ی مهارتها، تاکتیکها و استراتژی ها، از مربیان انتظار می رود که استراتژی های رقابتی مناسب را بکار گیرند. مقیاس کارآمدی مربیگری به طور کاملتری این سه حوزه ی شایستگی مربیان را به وسیله ی ورزشکارانشان، امکانپذیر نموده است. در واقع مقیاس کارآمدی مربیگری، اعتقاد مربی در مورد تواناییهایش در تحت تاثیر قرار دادن یادگیری و عملکرد ورزشکارانش را اندازه گیری می کند (۱۷).

سید عامری(۱۳۸۱)، تحقیقی را با عنوان “رابطه ی سبک های رهبری و خلاقیت با میزان کارآمدی مدیران تربیت بدنی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری” انجام دادند. یافته های تحقیق نشان دادند که کارآمدی مدیران با سبک های رهبری انتخابی و خلاقیت مدیران ارتباط دارد و نیز ارتباط معناداری در تعامل بین متغیرهای تحقیق مشاهده شد (۳).

فِلتز و همکاران(۱۹۹۹)، پژوهشی رابا عنوان «مدل مفهومی کارآمدی مربیگری: بررسی اولیه و توسعه ساختار» انجام دادند. در این مطالعه نویسندگان مدل مفهومی کارآمدی مربیگری را شرح دادند و دستورالعملی را برای اندازه گیری این مفهوم توسعه دادند و چهار بُعد مقایس کارآمدی مربیگری: انگیزش، استراتژی بازی، تکنیک آموزش، و شخصیت سازی مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه این مطالعه این بود که مدل مفهومی کارآمدی مربیگری[۳] جهت اندازه گیری قابلیت ها و کارآمدی مربیان می تواند مورد استفاده قرار گیرد (۱۱).

سالیوان و کنت[۴] (۲۰۰۳) تحقیقی را با عنوان رابطه کارآمدی مربیگری و سبک رهبری آنها در بین مربیان ورزشی دانشکده‌ها انجام داد. نتایج تحقیق نشان دادند، بین این دو متغیر همبستگی مثبتی وجود دارد، از زیر مقیاس‌های کارآمدی مربیگری، اثر انگیزش و اثر تکنیک به عنوان پیش‌بینی‌کننده مهمی(۴۲% )برای سبک رهبری بودند. همچنین در این تحقیق، بین مربیان مرد و زن هیچ تفاوت معنی داری مشاهده نشد (۲۱).

بردلی[۵] و همکاران در سال ۲۰۰۸ پژوهشی را با عنوان «ادراکات ورزشکاران از کارآمدی مربیگری در اتحادیه راگبی: یک بررسی بر اساس مدل کارآمدی مربیگری» انجام دادند. محققان در این پژوهش بر اساس مدل کارآمدی مربیگری، رابطه بین کارآمدی مربیگری را با درک ورزشکاران از تلاش، تعهد، خوشی، تاثیرپذیری و رفتار فوق اجتماعی و ضداجتماعی خودشان در اتحادیه راگبی را آزمایش کردند. نتایج نشان داد ارزیابی های ورزشکاران از توانائی مربیشان در انگیزش، ارائه دستوالعمل (آموزش)، القاء بازی جوانمردانه در ورزشکارانشان، دلالت مهمی برای متغییرهای اندازه گیری شده در این تحقیق داشتند (۹).

فِلتز و همکاران در سال ۲۰۰۹ پژوهشی را با عنوان «کارآمدی مربیگری و مربیان داوطلب ورزش جوانان » انجام دادند. هدف این تحقیق کشف منابع مورد استفاده مربیان داوطلب برای کارآمدی مربیگری بود. نتایج تحقیق نشان دادکه مربیان کارآمدتر، سابقه مربیگری و بازیکنی بیشتری داشته، و ورزشکارانشان حمایت بیشتری را بویژه نسبت به کارآمدی استراتژی بازی و تکنیکی درک کرده بودند (۱۲).

روش پژوهش

پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری این تحقیق، که در پاییز و زمستان ۱۳۸۹ انجام شد، ورزشکاران زن و مرد تیم های ملی دراگون بوت اعزامی به بازی های آسیایی گوانگجو بودند (N=48). روش نمونه گیری پژوهش حاضر از نوع سرشماری بود بنابراین جامعه ی آماری با نمونه ی آماری برابر بود. پژوهش حاضر ترکیبی از تحقیق کتابخانه­ای و میدانی می­باشد. در ابتدا با بهره گیری از منابع کتابخانه ای (کتاب­ها و مقالات فارسی، کتب و مقالات لاتین، وب­سایت­های اینترنتی و …) مبانی نظری پژوهش تدوین گردید و در ادامه بر اساس ادبیات پژوهش، پرسشنامه های مناسب برای ارزیابی عملکرد مربیان تهیه شد. پرسشنامه مقیاس رهبری(LSS)[6] در ورزش چلادوری و صالح و پرسشنامه کارآمدی مربیگری(CES)[7] فلتز به همراه برگه ی ویژگی های شخصی بین ورزشکاران مورد نظر در محل اردوی های تیم ملی در دریاچه مجموعه ورزشی آزادی تهران توزیع شد و تعداد ۴۱ پرسشنامه بازگردانده شد. لازم به ذکر است ۱۰ نفر از اساتید محترم رشته ی مدیریت ورزشی، روایی پرسشنامه کارآمدی مربیگری را تایید نمودند. ضرایب پایایی پرسشنامه ی سبک رهبری در جدول ۱ و ضرایب پایایی پرسشنامه ی کارآمدی مربیگری در جدول ۲ آورده شده است.

جدول ۱٫ ضریب اطمینان مقیاس رهبری در ورزش (LSS)

رفتار مربی	تعداد موارد	ضریب اطمینان
تمرین و آموزش	۱۳	۰٫۸۴
آمرانه	۵	۰٫۷۸
دموکراتیک	۹	۰٫۷۹
حمایت اجتماعی	۸	۰٫۸۳
فیدبک مثبت	۵	۰٫۷۱

جدول ۲٫ ضریب اطمینان مقیاس کارآمدی مربیگری (CES)

کارآمدی مربیگری	تعداد موارد	ضریب اطمینان
استراتژی بازی	۷	۰٫۸۸
انگیزش	۷	۰٫۹۱
تکنیک	۶	۰٫۸۹
شخصیت سازی	۴	۰٫۸۸

پس از جمع آوری پرسشنامه ها، داده های مربوط به آنها با استفاده از نرم­افزار SPSS 18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

 

یافته ها(نتایج):

همانطور که در جدول ۱ نشان داده شده است، سن ۷ درصد ورزشکاران زیر ۲۰ سال، سن ۶۶ درصد آنها بین ۲۰ تا ۲۵ سال، سن ۲۲ درصد شان بین ۲۵ تا ۳۰ سال و سن ۵ درصد ورزشکاران تیم های ملی رشته ی دراگون بوت بالای ۳۰ سال بود.

جدول ۱٫ توزیع ورزشکاران بر حسب سن

ردیف	سن آزمودنی ها	فراوانی	درصد فراوانی
۱	زیر ۲۰ سال	۳	۷
۲	۲۵-۲۰ سال	۲۷	۶۶
۳	۳۰-۲۵ سال	۹	۲۲
۴	بالای ۳۰ سال	۲	۵
مجموع		۴۱	۱۰۰

همانطور که در جدول ۲ نشان داده شده است، سابقه ی عضویت در تیم ملی ۷ درصد ورزشکاران ۱ سال و کمتر، ۲۷ درصد آنها ۲ سال، ۲۹ درصد آنها ۳ سال، ۲۰ درصد آنها ۴ سال و سابقه ی عضویت در تیم ملی ۱۷ درصد ورزشکاران ۵ سال بود.

جدول ۲٫ توزیع ورزشکاران بر حسب سابقه ی عضویت در تیم ملی

ردیف	سابقه ی عضویت در تیم ملی	فراوانی	درصد فراوانی
۱	۱ سال و کمتر	۳	۷
۲	۲ سال	۱۱	۲۷
۳	۳ سال	۱۲	۲۹
۴	۴سال	۸	۲۰
۵	۵ سال	۷	۱۷
مجموع		۴۱	۱۰۰

همانطور که در جدول ۳ نشان داده شده است، ۱۵ درصد ورزشکاران دارای مدرک تحصیلی زیر دیپلم، ۵۶ درصد آنها دارای مدرک تحصیلی دیپلم، ۱۰ درصد آنها دارای مدرک تحصیلی فوق دیپلم، ۱۷ درصد ورزشکاران دارای مدرک تحصیلی لیسانس (اکثراً در رشته ی تربیت بدنی) و تنها ۲ درصد آنها دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس و بالاتر بودند.

جدول ۳٫ توزیع ورزشکاران بر حسب تحصیلات

درصد فراوانی	فراوانی	میزان تحصیلات	ردیف
۱۵	۶	زیر دیپلم	۱
۵۶	۲۳	دیپلم	۲
۱۰	۴	فوق دیپلم	۳
۱۷	۷	لیسانس	۴
۲	۱	فوق لیسانس و بالاتر	۵
۱۰۰	۴۱	مجموع

در این تحقیق، با استفاده از روش آزمون همبستگی پیرسون و با استفاده از نرم افزار SPSS 18، همبستگی بین کارآمدی مربیگری و انواع سبک های رهبری مورد استفاده ی مربیان تیم های ملی دراگون بوت مورد بررسی قرار گرفته است.

جدول ۴ نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون را نشان می دهد. بر اساس این جدول، بین سبک رهبری آموزش و تمرین، دموکراتیک و حمایت اجتماعی با کارآمدی مربیگری مربیان تیم های ملی دراگون بوت ایران ارتباط معناداری وجود دارد(p≤۰٫۰۵) در حالی که بین سبک رهبری آمرانه و بازخورد مثبت با کارآمدی مربیگری آنها ارتباط معناداری وجود ندارد (p>0.05).

جدول ۴٫ نتایج آزمون همبستگی پیرسون

متغیرها		تعداد	ضریب همبستگی	Sig
کارآمدی مربیگری	تمرین و آموزش	۳۸	۰٫۳۸۲	۰٫۰۰۳
	آمرانه	۳۸	۰٫۰۰۶-	۰٫۹۵۰
	دموکراتیک	۳۶	۰٫۳۶۲	۰٫۰۱۸
	حمایت اجتماعی	۳۸	۰٫۵۱۹	۰٫۰۰۵
	فیدبک مثبت	۳۸	۰٫۱۹۶	۰٫۱۶۶

 

۳۸۰٫۱۹۶۰٫۱۶۶

بحث و نتیجه گیری

در این پژوهش رابطه ی معناداری بین سبک های رهبری آموزش و تمرین، دموکراتیک و حمایت اجتماعی با کارآمدی مربیگری مشاهده شد در حالیکه رابطه ی معناداری بین سبک های رهبری آمرانه و بازخورد مثبت با کارآمدی مربیگری مشاهده نشد. در تحقیقی که سالیوان و کنت در سال ۲۰۰۳ انجام دادند بیان کردند بین کارآمدی مربیگری و سبک های مربیگری همبستگی مثبتی وجود دارد آنها در آن پژوهش همانند تحقیق حاضر از پرسشنامه ی فلتز (برای سنجش کارآمدی مربیگری) و پرسشنامه ی چلادوری و صالح (برای تعیین سبک های رهبری مربی) استفاده کردند. در پژوهش سالیوان و کنت بر عکس پژوهش حاضر به رابطه ی ابعاد کارآمدی مربیگری: انگیزش، آموزش تکنیک، استراتژی بازی، شخصیت سازی؛ و سبک های رهبری پرداخته شده است که مشاهده شده است ابعاد آموزش و تکنیک و انگیزش پیش بینی کننده ی مهمتری برای سبک های رهبری می باشند(۲۱). مایرز[۸] و همکارانش نیز در سال ۲۰۰۵ به بررسی تاثیر کارآمدی مربیگری بر رفتارهای مربیگری که همان سبک های رهبری مربی است پرداختند. مایرز و همکارانش در تحقیق خود، هم مانند پژوهش حاضر رابطه ی کل کارآمدی مربیگری با رفتار مربیگری را مورد ارزیابی قرار دادند و هم رابطه ی ابعاد کارآمدی مربیگری را با رضایت تیمی در تیم های زنان و مردان مورد بررسی قرار داده اند. آنها مشاهده کردندکه در جامعه ی مورد بررسی اشان رابطه ی معناداری بین کل کارآمدی مربیگری و رفتار مربیگری هم در تیم های زنان و هم در تیم های مردان وجود دارد. همچنین آنها مشاهده کرده اند که بعد شخصیت سازی کارآمدی مربیگری با رضایت تیمی در تیم های زنان با مربیان مرد رابطه ی معنی دار اما معکوسی دارد و بعد انگیزش کارآمدی مربیگری با رضایت تیمی در تیم های زنان با مربیان زن رابطه ی معنی دار و مثبتی دارد. در مورد تیم های مردان نیز مشاهده شده است که کل کارآمدی مربیگری با رضایت تیمی رابطه ی معنی داری دارد(۱۶). همانگونه که مشاهده می شود، نتایج پژوهش حاضر تضادی با پژوهش مایرز و همکارانش ندارد. سید عامری در سال ۱۳۸۱ در پژوهشی، رابطه ی سبک های رهبری و خلاقیت مدیران ورزشی با میزان کارآمدی مدیران ورزشی را مورد بررسی قرار داد و یافته های تحقیق نشان داد بین این متغیر ها رابطه وجود دارد. هر چند پرسشنامه های مورد استفاده در پژوهش سید عامری، پرسشنامه ی هرسی و بلانچارد[۹] برای تعیین سبک رهبری و پرسشنامه ی رندسیپ[۱۰] برای ارزیابی کارآمدی مدیران می باشد، اما باز هم مشاهده شده است که بین سبک رهبری و کارآمد مدیران ورزشی رابطه وجود دارد و به نوعی با نتایج تحقیق حاضر و دیگر پژوهش هایی که در این زمینه انجام شده است، هم خوانی دارد. نویل[۱۱] نیز در سال ۲۰۰۷ با توجه به مدل مفهومی کارآمدی مربیگری، به ارتباط سبک های رهبری مربیان و جنسیت با عملکرد پرداخته است. در مورد جنسیت تفاوت های معناداری در مورد متغیرهای ذکر شده مشاهده نشد اما رابطه ی معنی دار و مستقیمی بین سبک رهبری آمرانه و بروندادهای عملکردی مثل پیروزی مشاهده شد(۱۸). فلتز و همکاران در مدل مفهومی کارآمدی مربیگری اظهار کرده اند که در سطوح بالای کارآمدی مربیگری باید بروندادهای خوشایند مشخصی برای مربیان و ورزشکاران حاصل شود. مثالهایی از این بروندادها، تعهد به مربیگری و استفاده از تکنیک های انگیزشی موثر برای مربیان، و رضایت، عملکرد، اعتماد به نفس، و انگیزش برای ورزشکاران است. در همین رابطه، وارگاس تانسیگ[۱۲] و همکارانش در سال ۲۰۰۳ روی بخش دیگری از مدل مفهومی کارآمدی مربیگری کار کردند. آنها در پژوهش خود، رابطه ی بین کارآمدی مربیگری و عملکرد تیم که در واقع رابطه ی کارآیی مربیگری با بخشی از بروندادهای کارآیی مربیگری است را بررسی کردند. در نتایج این پژوهش مشاهده شده است کارآیی مربیگری و خصوصاً ابعاد شخصیت سازی و انگیزشی آن، پیش بینی کننده ی قوی عملکرد تیم می باشند(۲۲). سالیوان و کنت در تحقیقی دیگر در سال ۲۰۰۳ نشان دادند که رابطه ی بین کارآمدی مربیگری، سبک رهبری مربی و تعهد سازمانی از کشوری به کشور دیگر تفاوت معناداری دارد البته تاکید بیشتری به تفاوت در تعهد سازمانی شده است. در همین پژوهش تفاوت معنی داری بین زنان و مردان در رابطه با متغیر هایی که ذکر شد، از کشوری به کشور دیگر مشاهده نشد(۱۵). همچنین در پژوهش باقری و همکارانش در سال ۱۳۸۴، رابطه ی معنی داری بین سبک های رهبری مربیان فوتبال با تعهد بازیکنان مشاهده نشد(۱). فتحی و همکارانش نیز در سال ۱۳۸۴، ارتباط سبک های رهبری مربیان و میزان موفقیت که همان عملکرد ورزشکاران است را بررسی کردند و مشاهده کردند با بالا رفتن سبک رهبری رابطه مدار، به میزان موفقیت کشتی گیران در مسابقات جهانی افزوده شده است(۵). چان[۱۳] نیز در تحقیقی در سال ۲۰۰۷، رابطه ی کارآمدی رهبری مربیان را با انسجام گروهی و انگیزه پیشرفت بازیکنان مورد بررسی قرار داد و رابطه ی معنی داری بین آنها مشاهده کرد(۱۰). رمضانی نژاد و حسینی کیشان در سال ۱۳۸۹، صادق در سال ۱۳۸۷، محمد پناهی در سال ۱۳۸۷ و مرادی در سال ۱۳۸۳، در پژوهش هایی جداگانه بر روی ارتباط بین سبک های رهبری و انسجام گروهی کار کردند (۲۰)، (۴)، (۷) و (۸). در پژوهش هایی که محمد پناهی، مرادی، رمضانی نژاد و حسینی کیشان انجام دادند، این رابطه معنادار بود اما در پژوهشی که صادق بر روی تیم های زنان انجام داد، رابطه معنادار نبود که می تواند متاثر از تفاوت در جنسیت و شرایط متفاوت در این دو گروه در ایران باشد. در پژوهش حاضر نیز به ارتباط کل ابعاد کارآمدی مربیگری با انواع سبک های رهبری مربیگری پرداخته شده است و یافته های تحقیق نشان می دهند که ارتباط معنی داری بین کل کارآمدی مربیگری و سبک های رهبری آموزش و تمرین، دموکراتیک و حمایت اجتماعی در مربیان تیم های ملی دراگون بوت ایران از دیدگاه ورزشکارانشان وجود دارد از این رو مربیانی که به آموزش مهارت ها، مشارکت ورزشکاران در تصمیم گیری ها و روابط بین اعضای تیم اهمیت بیشتری می دهند، از نظر ورزشکاران مربیان کارآمدتری هستند. لذا پیشنهاد می شود مسئولین انجمن دراگون بوت ایران از طریق تشکیل کلاسها و کارگاه های آموزشی، آگاهی مربیان را در مورد ابعاد کارآمدی مربیگری و تاثیر آن بر سبک رهبری مربی بالا ببرند تا مربیان با آگاهی مناسب بتوانند نقش مثبتی ایفا کنند.

 

منابع و مآخذ

1. ۱٫باقری و همکاران،(۱۳۸۴)، ارتباط بین سبک های رهبری مربیان فوتبال با میزان تعهد و یکپارچگی بازیکنان، نشریه علوم حرکتی و ورزشی، جلد اول
2. ۲٫پورسلطانی و همکاران، (۱۳۸۸)، “اعتباریابی و پایایی یابی مقیاس بازخورد ۳۶۰ درجه برای رهبری در مدیریت ورزشی”. طرح پژوهشی پژوهشکده تربیت­بدنی و علوم ورزشی.
3. ۳٫سیدعامری، میرحسن، (۱۳۸۱)، طراحی و تبیین مدل سه بعدی سبک رهبری، خلاقیت و کارآمدی مدیران ورزشی دانشگاهها، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
4. ۴٫صادق، سارا، (۱۳۸۷)، تعیین ارتباط سبک رهبری مربیان با انسجام گروهی بازیکنان تیم های موفق و ناموفق بسکتبال لیگ برتر بانوان ایران در سال ۱۳۸۶، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
5. ۵٫فتحی، مهرداد، (۱۳۸۴)، ارتباط بین سبک های رهبری مربیان تیم های ملی کشتی جهان با میزان نگرش به موفقیت آنها، نشریه علوم حرکتی و ورزش، جلد اول
6. ۶٫مارتنز، رینر،( ۱۳۷۳)، روانشناسی ورزشی، ترجمه دکتر محمد خبیری، انتشارات کمیته ملی المپیک جمهوری اسلامی ایران. ص ۱۰۶٫
7. ۷٫محمدپناهی، پیام، (۱۳۸۷)، ارتباط بین سبک های رهبری با انسجام گروهی تیم های والیبال لیگ برتر کشور، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران
8. ۸٫مرادی، محمد رضا،( ۱۳۸۳)، رابطه سبک رهبری مربیان با انسجام گروهی تیم های والیبال لیگ برتر کشور، پایان نامه ی کارشناسی ارشد، تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تربیت مدرس٫
   1. ۹٫Boardley, Ian D., Kavussanu, Maria, and Ring, Christopher, (2008), “athletesۥ perceptions of coaching effectiveness and athlete-related outcomes in Rugby Union: an investigation based on the Coaching Efficacy Model”, University of Birmingham, the sport psychologist ©۲۰۰۸ Human Kinetics, Inc.
   2. ۱۰٫Chen, M. H. (2007). “Exploring the relationship between effective coaching leadership, group cohesion, and achievement motivation in college basketball teams in Taiwan”. Unpublished Doctoral Dissertation, Sport Management, United States Sports Academy.
   3. ۱۱٫Feltz, D. L., Chase, M. A., Moritz, S. E., Sullivan, P.(1999). “A conceptual model of coaching efficacy: Preliminary investigation and instrument development”. Journal of Educational Psychology, 91, 765-776.
   4. ۱۲٫Feltz, Deborah L., Hepler, Teri J., and Roman, Nathan, (2009), “coaching efficacy and volunteer youth sport coaches”, Michigan State University, the sport psychologist ©۲۰۰۸ Human Kinetics, Inc.
   5. ۱۳٫Gondi, )1999(, “Coach Assessment from” www.vemplearninq.org
   6. ۱۴٫Kavussanu, Maria, Boardley, Ian D., Jutkiewicz, Natalia, Vincent, Samantha, and Ring, Christopher, (2008), “coaching efficacy and coaching effectiveness: examining their predictors and comparing coachesۥ and athletesۥ reports”, University of Birmingham, the sport psychologist ©۲۰۰۸ Human Kinetics, Inc.
   7. ۱۵٫Kent, Aubrey and Sullivan, Philip J., (2003), “comparisons of job attitudes among United StatesCanadian intercollegiate coaches”, the Worldۥs Leading Sport Resource Centre, www.sirc.ca
   8. ۱۶٫Myers, N. D. Vargas-Tonsing, T. M., Feltz, D. L. (2005). “Coaching efficacy in intercollegiate coaches: sources, coaching behavior, and team variables”. Psychology of Sport & Exercise, 6, 129–۱۴۳٫
   9. ۱۷٫Myers, Nicholas D, Feltz, Deborah L, Maier, Kimberly S, Wolf, Edward W, Reckase, Mark D, (2006), “athletesۥ evaluation of their head coachۥs coaching competency, Research Quarterly for Exercise and Sport”© ۲۰۰۶ by the American Alliance for Health, Physical Education, Recreation and Dance, Vol. 77. No. 1. Pp. 111-121
   10. ۱۸٫Newell, Bryce, (2007), “the relationship of coaches‘ leadership styles and gender to performance outcomes and academic performance in college basketball”, A Thesis Proposal Presented to The Faculty of Humboldt State University In Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Science In Kinesiology: Teaching/Coaching
   11. ۱۹٫Porter, Terrence W., (2005), “the associations among collegiate tennis coachesۥ coaching efficacy, percentage of time spent teaching mental skills, and team performance (won-lost record)”, University of Florida, a thesis presented to the graduate school of the university of Florida in partial fulfillment of the requirements for the degree of master of science.
   12. ۲۰٫Ramzaninezhad, Rahim; Hoseini Keshtan, Misagh, (2009), “the relationship between coachۥs leadership styles and team cohesion in Iran football clubs professional league”, Brazilian Journal of Biomotricity, Vol. 3, Num. 2, junio-sin mes, 2009, pp. 111-120 .
   13. ۲۱٫Sullivan, P .Kent A. (2003). “Coaching Efficacy as a Predictor of Leadership Style in Intercollegiate Athletics”. Journal of Applied Sport Psychology, Volume 15, Number 1, pp. 1-11
   14. ۲۲٫Vargas-Tonsing, T. M, Warner, A. L, & Feltz, D. L. (2003). “The predictability of coaching efficacy on team efficacy and player efficacy in volleyball”. Journal of sport behavior, 26, 4, 396-409